مصطفي محقق مشاور رئيس جمعيت هلال‌احمر در امور بين‌الملل-١٨ ارديبهشت (٨ مه) روز جهاني صليب‌سرخ و هلال‌احمر است كه به مناسبت سالروز تولد هانري دونان، مؤسس نهضت بين‌المللي صليب‌سرخ و هلال‌احمر نام‌گذاري شده است. صليب‌سرخ و هلال‌احمر امروزه بزرگترين سازمان بشردوستانه دنيا است و در ١٩٠ كشور به شكل جمعيت‌هاي صليب‌سرخ يا هلال‌احمر فعاليت دارد.
اديان الهي به‌ويژه اسلام به ارزش‌هاي والاي انساني و اخلاقي در حفظ جان و كرامت انسان‌ها و ياري رساندن به يكديگر به‌ويژه در زمان سختي‌ها و مرارت‌ها ارج بسيار نهاده‌اند، تا جايي كه به نص قرآن، خداوند به همه فرزندان آدم كرامت بخشيده (سوره إسراء- آيه ٧٠) و حكم نمود كه هر كس جان انساني را نجات دهد مانند آن است كه همه انسان‌ها را نجات داده است (مائده - آيه ٣٢.) سيره پيامبر اسلام(ص) و معصومين(ع) در رفتار نيكو با مردم و برخورد جوانمردانه با مخالفان و دشمنان سرسخت حتي در ميدان نبرد آكنده از آموزه‌هاي گرانقيمتي است كه نياز به پيروي از آن امروزه بيش از هر زمان ديگري احساس مي‌شود.
اما رفتار و خدمات بشردوستانه در سطح بين‌المللي و به‌شكل سازمان‌يافته از اواسط قرن ١٩ميلادي و با همت و تلاش‌هاي جواني نيكوكار به نام هانري دونان شكل گرفت.
زندگي هانري دونان مثال برجسته‌اي از همت و تأثيرگذاري مردان بزرگ در دنياي پر از جنگ و خشونت معاصر است. بازرگان جواني از شهر ژنو در سویيس كه در جواني با مشاهده صحنه‌هاي تكان‌دهنده در جنگ سولفورينو در ٢٦ ژوئن ١٨٥٩ در محلي به همين نام در شمال ايتاليا ميان امپراتوري اتريش-مجارستان و ناپلئون سوم امپراتور فرانسه، از علایق و اهداف تجاري و بازرگاني دست كشيد و به كمك افراد محلي جان بسياري از مجروحان نبرد سولفورينو را نجات داد. هانري دونان در بازگشت به ژنو كتاب «خاطرات سولفورينو» را نوشت و در آن، پس از شرح صحنه‌هاي دردناك جنگ سولفورينو دو پيشنهاد ارایه كرد: نخست ايجاد و آموزش تيم‌هاي امدادي براي كمك‌رساني در جنگ و دوم تعهد دولت‌ها براي احترام و حفاظت از تيم‌هاي امدادي در جنگ. با كمك شوراي شهر ژنو و دولت سویيس و بعدا ديگر دولت‌ها، پيشنهاد نخست هانري دونان منجر به تاسيس صليب‌سرخ و هلال‌احمر در ١٩٠كشور جهان تا امروز شد و پيشنهاد دوم او هم منجر به تصويب كنوانسيون‌هاي ژنو شد كه اصلي‌ترين منبع حقوق بين‌الملل بشردوستانه به‌شمار مي‌رود.
به پاس تلاش‌ها و خدمات هانري دونان نخستين جايزه صلح نوبل سال ١٩٠١ مشتركا به وي و فردريك پسي، فعال صلح‌طلب فرانسوي اهدا شد. كميته بين‌المللي صليب‌سرخ سه بار ديگر در سال‌های ١٩١٧، ١٩٤٤ و ١٩٦٣ جایزه صلح نوبل را به پاس كمك‌رساني به قربانيان جنگ‌هاي جهاني اول و دوم و نيز درگيري‌هاي مسلحانه در نقاط گوناگون دنيا به دست آورد.
جمعيت هلال‌احمر ايران در سال ١٣٠٢ ابتدا به نام شيروخورشيد سرخ ايران و پيرو الحاق دولت ايران به كنوانسيون ژنو تاسيس شد كه بعد از انقلاب اسلامي به جمعيت هلال‌احمر ايران تغيير نام داد. جمعيت هلال‌احمر ايران با بيش از ٩٠سال تجربه در عرصه فعاليت‌هاي ملي و بين‌المللي درحال‌حاضر فعاليت‌هاي گسترده‌اي در زمينه‌هاي امدادرساني در حوادث و سوانح، جوانان، گسترش خدمات داوطلبانه و ارزش‌هاي بشردوستانه و خدمات درماني دارد و به‌عنوان يكي از خوشنام‌ترين و قوي‌ترين جمعيت‌هاي صليب‌سرخ و هلال‌احمر اشتهار دارد.
حفظ ميراث ١٥٠ساله صليب‌سرخ و هلال‌احمر بين‌المللي و اعتبار ٩٥ساله جمعيت هلال‌احمر ايران مسئوليت بزرگ و تاريخي مديران، كاركنان و داوطلبان جمعيت هلال‌احمر و نيز آحاد جامعه است. اما چگونه مي‌توان اين ميراث و اعتبار را حفظ کرد و به عنوان امانتي ارزشمند به دست آيندگان سپرد؟ اين امر با حفظ هويت، اصول و ارزش‌هاي بنيادين صليب‌سرخ و هلال‌احمر امكان‌پذير است. برخي از ويژگي‌ها و اركان هويت هلال‌احمر به شرح ذيل است:
الف- اصول و ارزش‌هاي انساني و اخلاقي جهانشمول. محتوا و چارچوب اصول و ارزش‌هاي صليب‌سرخ و هلال‌احمر جهانشمول و مطابق با مباني فرهنگي، اعتقادي و ارزشي همه ملت‌ها و جوامع بشري است و با آن تعارضي ندارد.
ب- حفظ استقلال و عدم‌ورود به جناح‌ها، دسته‌بندي و گروه‌گرايي‌هاي سياسي و حفظ بي‌طرفي در منازعات و درگيري‌ها براساس اصول اساسي آن.
ج- اعتماد مردمي و پايگاه اجتماعي كه در نتيجه حفظ استقلال و عدم ورود به فعاليت‌هاي سياسي و اقتصادي و مشاركت‌هاي آزاد افراد جامعه در فعاليت‌هاي هلال‌احمر به دست آمده است.
صليب‌سرخ و هلال‌احمر يك سازمان با تشكيلات و ساختار بسته اداري و سازماني نيست، بلكه يك حركت انسان‌دوستانه اجتماعي است كه درهاي آن به روي همه آحاد جامعه به شرط احترام به اصول و ارزش‌هاي آن باز است، به همين دليل در سطح بين‌المللي «نهضت بين‌المللي صليب‌سرخ و هلال‌احمر» و در سطح ملي «جمعيت صليب‌سرخ يا هلال‌احمر» ناميده مي‌شود.
د- واقع‌بيني و واقع‌گرايي صليب‌سرخ و هلال‌احمر. در جريان انتخاب نخستين برنده جایزه صلح نوبل در سال ١٩٠١، كميته تعيين برنده نهايي كار دشواري در پيش داشت. در اوايل قرن بيستم در نتيجه پيشرفت‌هاي سريع و شگرف علمي و صنعتي و شكوفايي و رونق اقتصادي و نيز رفاه اجتماعي و صلح و آرامش به دست آمده پس از جنگ‌هاي اواخر قرن هـجدهم، خوشبيني و ايده‌آليسم براي حاكميت مطلق صلح و ريشه‌كن‌كردن جنگ و درگيري در اروپا حاكم بود، بنابراين برخي سازمان‌ها و محافل اجتماعي موافق اعطاي جايزه صلح نوبل به فردريك پسي، فعال صلح‌طلب فرانسوي بودند و استدلال مي‌كردند اعطاي جايزه به هانري دونان كه مروج تقويت قوانين بشردوستانه در جنگ بود، به نوعي صحه گذاشتن به جنگ و قانوني‌كردن آن به شمار مي‌آمد. اما كميته تعيين برنده جايزه صلح نوبل دست به انتخاب هوشيارانه‌اي زد و هانري دونان و فردريك پسي را مشتركا براي جایزه صلح نوبل برگزيد. زمان زيادي نگذشت كه با آغاز جنگ جهاني اول در سال ١٩١٤ و فجايع آن درستي ديدگاه واقع‌گرايانه صليب‌سرخ و هلال‌احمر مبني بر عدم‌امكان ريشه‌كردن نهايي جنگ و درگيري‌ها و ضرورت وضع قوانين و مقررات خاص براي حمايت از غيرنظاميان و افراد غير درگير در جنگ آشكار شد.
بر اين اساس، صليب‌سرخ و هلال‌احمر با استفاده از اصول و ارزش‌هاي بشردوستانه جهاني خود و بهره‌گيري از منابع ارزشمند جوانان و داوطلبان در ترويج صلح، دوستي و همزيستي مسالمت‌آميز در ميان مردم و ملل دنيا مي‌كوشد، ولي همزمان آمادگي خود براي مواجهه واقع‌گرايانه با خطر حوادث و درگيري‌ها، ايجاد تاب‌آوري در جامعه و كمك‌رساني به افراد آسيب‌پذير و آسيب‌ديده را حفظ مي‌کند.
ه- صليب‌سرخ و هلال‌احمر با بهره‌گيري از تجربه ١٥٠ساله و استفاده از ظرفيت‌ها و منابع اجتماعي و سازماني همواره نقش معين و ياور دولت و نهادهاي عمومي را ايفا مي كند، به نحوي كه خلأ ناشي از عدم‌رسيدن خدمات رسمي دولت با اقشار مردم در سطح اجتماعي را از طريق ياري‌رساندن به آسيب‌پذيرترين و آسيب‌ديده‌ترين افراد پر مي‌كند. براساس اصول و قوانين موجود، صليب‌سرخ و هلال‌احمر هيچگاه جايگزين خدمات و كاركردهاي رسمي و عادي دولت نمي‌شود.
و- نهايتا كساني كه افتخار خدمت‌رساني در چنين سازمان ارجمند و مهمي را پيدا مي‌كنند، بايد بيش از همگان از اهميت جايگاه تاريخي و پايگاه اجتماعي آن آگاه بوده و به اصول و ارزش‌هاي آن وفادار باشند، به ويژه اصول انسان‌دوستي، استقلال و بي‌طرفي و عدم‌ورود به دسته‌بندي‌ها و فعاليت‌هاي سياسي، عدم‌تبعيض در خدمت‌رساني و نيز خدمات داوطلبانه و عدم‌دريافت هزينه يا معوض خدمات ارايه‌شده به مردم كه ازجمله اصول اساسي صليب‌سرخ و هلال‌احمر مصوب ١٩٦٥ بوده و تخطي هر جمعيت ملي صليب‌سرخ و هلال‌احمر از آن موجب تعليق و الغای عضويت يك جمعيت ملي از نهضت بين‌المللي صليب‌سرخ و هلال‌احمر مي‌شود.
جمعيت هلال‌احمر ايران با سابقه افتخارآميز خدمات انسان‌دوستانه در سطح ملي و بين‌المللي با استمرار برنامه‌ها و خدمات خود و ارتقای آن و تعامل سازنده ملي و بين‌المللي مي‌تواند بيش از گذشته به‌عنوان آينه اصول و ارزش‌هاي والاي انساني و اخلاقي جامعه ايراني در سراسر جهان پرآشوب كنوني بدرخشد و پيام‌آور صلح و دوستي براي ملت‌ها باشد.